MILAAN
Een espresso uit een kopje gemaakt met het stof van de Viale Monte Ceneri, zou jij het drinken?
Deze vraag werd bezoekers gesteld tijdens de Milaan Design Week in oktober ’20 in het interactieve Smogware Café.
Voor veel Milanezen is de Viale Monte Ceneri hét voorbeeld van de ongelukkige impact van het verkeer op het leven in een stad. Het is zo’n verkeersader uit de jaren ’50 en ’60 dwars door de stad, waarvan het nooit de bedoeling was dat het zou worden wat het nu is, maar waarvan iedere stad er wel én of meer heeft. Om de capaciteit van de ringweg om Milaan te verdubbelen werd in die tijd een weg bovenop de eerste gebouwd, en ontstond een viaduct met een lengte van meer dan 2 km. Zoals in veel steden kon men de toename van het verkeer toen niet bevroeden, zeker niet in combinatie met de verdichting van het gebied waarlangs de ringweg voerde. Vandaag de dag zien bewoners in de flatgebouwen pal naast het viaduct het verkeer onophoudelijk langs hun balkons voorbij razen, en houden zij angstvallig hun deuren en ramen gesloten voor het lawaai en smog.
Zustersteden
Verkeer is niet de enige bron van luchtvervuiling in Milaan. De zware industrie rondom de stad veroorzaakt een aanzienlijke uitstoot in de ‘achtergrond’. De ligging aan de voet van de Alpen zorgt er bovendien voor dat die vervuilde lucht blijft hangen. Dit maakt dat Milaan en Rotterdam gezien kunnen worden als ‘zustersteden’ op het gebied van luchtvervuiling. In Milaan is het nog net een graadje erger.
Tijdens de eerste lockdown door het Coronavirus in het voorjaar greep het stadsbestuur dan ook de kans om nog meer luchtvervuiling te voorkomen met het mobiliteitsplan dat al jaren klaar lag. Als na de lockdown massaal de auto gekozen zou worden in plaats van het OV voor de dagelijkse woon-werk route zou de stad totaal dichtslibben. In het project ‘Strade Aperte’ zijn versneld 35 verkeerstraat ‘geopend’ voor fietsers en wandelaars als veiliger, gezonder én sneller alternatief.
Smogware Café 1.0
Deelname aan de Milano Design Week in oktober ’20 vormde de kick off van de samenwerking met Milaan in het Servies project. Samen met locale partners van ontwerperscollectief The Bench Collective en Emilio Lonardo is een Smogware espressobar ontwikkeld. Doordat alle verkeer in binnen- en buitenlanden in de aanloop naar de designweek kwam stil te liggen is alles op afstand tot stand gekomen, waarbij nieuwe kansen ontstonden.
Ter voorbereiding van het Smogware Café zijn collega’s van The Bench met ‘fijnstof oogst instructie’ op pad gegaan naar de Viale Monte Ceneri, dat letterlijk Berg van As betekent. Onder het viaduct lagen inderdaad bergen stof.
Bericht uit Afrika
Met het stof zijn de eerste espresso koppen voor het café gemaakt – vooralsnog in Rotterdam. Het stof bevat een opvallende hoeveelheid zand. In de zomer komt dit overgewaaid uit de Sahara. Vroeger bracht de wind dit fijne roodachtige zand zelden naar Milaan (en nog sporadischer naar Nederland). Maar door toenemende droogte bereikt het zand steeds vaker het Noorden. In het glazuur is dit terug te lezen doordat het stof zonder enige toevoeging volledig uitsmelt (de eigenschap van zand). Zo bevat het glazuur nóg een dringende boodschap.
virtueel op de koffie in Milaan
Het Smogware café werd gepresenteerd tijdens de designweek in oktober bij het hoofdkantoor van DOS – Design Open Spaces. Deze organisatie laat antwoorden zien van designers op de nieuwe context van Corona-maatregelen, en de kansen van het samenbrengen van echte en virtuele werelden. Om grote bijeenkomsten te vermijden vond het bijvoorbeeld plaats op verschillende locaties verspreid door de stad waar via instagram-filters objecten tevoorschijn getoverd konden worden op straat, waar je ‘echt’ omheen kon lopen.
Ook voor Servies is nu zo’n filter op Instagram beschikbaar, waarmee je het Milanese kopje zo bij jou op je keukentafel hebt. Verkrijgbaar in verschillende kleuren. Wel oppassen bij inschenken 😉
Tijdens de designweek konden (echte) bezoekers deelnemen aan een SmogWalk door de stad. The Bench Collective nam de deelnemers mee langs uitgestippelde routes langs plekken waar de fijne stofdeeltjes in de lucht neerdalen en verzamelen, de ‘mijnen’ waar het gedolven kan worden als grondstof. Vervolgens leerden deelnemers wat er voor nodig was om van de luchtvervuiling glazuur te maken voor het servies (vrij weinig) en beschilderden zij met hun eigen oogst een Smogware medaille.
(foto’s: Giovanni Orlando)
Aansluitend op de workshop werd een (interactieve) koffie aangeboden uit de eerste editie Milanese Smogware espresso koppen. Iris en Annemarie brachten daarbij vanuit hun Rotterdamse studio verschillende steden waar het Servies project is gelanceerd met elkaar online in gesprek. Ieder met zijn of haar eigen lokale kop.
Smogware Studio Milano
Met deze lancering van het Smogware project in Milaan wordt de komende maanden doorgebouwd aan een locale Smogware Studio, te presenteren tijdens de grote Milan Design Week in april 2021.
Onderwijl kijken Annemarie en Iris graag in de spiegel – althans die van hun handelen. Deelname per pakketpost en video-calls heeft in ieder geval de hele uitstoot bespaard van twee retourtjes Milaan. Dat is alvast een concrete stap richting zuivere koffie.
Film door The Bench Collective, Alessandro Ianniello.
Partners
Dit eerste project in Milaan is mede mogelijk gemaakt met financiële ondersteuning van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.
Er wordt samengewerkt met:
DOS2020, Emilio Lonardo
The Bench Collective
Vincenzo Curcio